Situering van de opdracht
De ontwerpopdracht herontwikkeling dorpshart Zonhoven omvat de opmaak van een masterplan voor het centrale dorpshart. Het masterplan wordt gezien als een globale ontwerpschets voor het centrale dorpshart van de gemeente, waarbij dit projectgebied kan worden opgedeeld in afzonderlijk uitvoerbare deelprojecten.
Eén van de deelprojecten is het openleggen van de Roosterbeek in de zone tussen kerk en gemeentehuis en gelijktijdig het ontharden en vergroenen van deze zone. De beekvallei van de Roosterbeek loopt dwars door het centrum, maar is sinds jaar en dag overwelfd en dus niet zichtbaar. Het gemeentebestuur wil het verborgen water van de Roosterbeek als een groenblauw netwerk opnieuw zichtbaar door het centrum zien stromen, waardoor er unieke kansen ontstaan voor meer verblijfskwaliteit in het dorp.
Omwille van het openleggen van de Roosterbeek in de zone tussen kerk en gemeentehuis dienen meerdere monumenten een nieuwe plaats te krijgen.
Door het studiebureau werd een voorstel voor herlokalisatie van de aanwezige monumenten uitgewerkt (zie document in bijlage), waarbij alle monumenten opnieuw een plaats krijgen in het vernieuwde dorpshart.
Advies vanuit sector stadsontwikkeling:
Het aanvoelen is dat niet alle monumenten opnieuw een plaats moeten krijgen in het vernieuwde dorpshart van Zonhoven. Less is more! Monumenten dienen vooral teruggeplaatst te worden in functie van hun bijzondere meerwaarde voor de locatie.
Volgende monumenten krijgen opnieuw een plaats in het vernieuwde dorpshart van Zonhoven:
- Beeldje straatzanger Kee (nr. 1)
- Betreft een bronzen beeld ter nagedachtenis van straatzanger Kee, een graag gehoord zanger aan meerdere kerken, voor of na de hoogmis, op markten en aan de Limburgse koolmijnen. De naam Kee kreeg hij definitief in Zonhoven.
- Het beeld dient opnieuw een plaats te krijgen nabij het oud gemeentehuis, de plaats waar Kee voornamelijk optrad.
- Monument voor de in de oorlog gesneuvelde soldaten (nr. 12)
- Het oorlogsmonument van Zonhoven werd opgericht in 1922 voor de slachtoffers en helden van Zonhoven uit de Eerste Wereldoorlog en bij uitbreiding de Tweede Wereldoorlog.
- Dit monument prijkt al sedert 1922 op het Kerkplein van Zonhoven en is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed (sedert 1 februari 2018) en als beschermd monument (sedert 22 januari 2014).
- Eertijds stond het gedenkteken voor het toenmalige gemeentehuis en de Sint-Quintinuskerk. Het werd een eerste maal verplaatst naar een plek tussen het oude en het nieuwe gemeentehuis in, om uiteindelijk, bij de heraanleg van het Kerkplein in mei 1998, op de huidige plaats te belanden.
- Het monument verdient vast en zeker een nieuwe locatie in het dorpshart van Zonhoven. Of de huidige locatie door het studiebureau bepaald de meest geschikte locatie is, dient verder bepaald te worden.
- Historische paalsteen uit 1666 (nr. 5)
- Het betreft één van de overgebleven 4 paalstenen. De paalsteen herinnert aan de grensconflicten tussen Zonhoven en Hasselt, die in de 14de eeuw startten en zeker 5 eeuwen lang duurden. De steen is zichtbaar toegetakeld ten gevolge van de jarenlange hevige strijd tussen Zonhoven en Hasselt over de eigendom van de heidegrond.
- Is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed (sedert 1 februari 2018) en als beschermd monument (sedert 25 maart 1938).
- Het betreft een historisch element, met een bijzondere uniciteit dat opnieuw een plek verdient in de schaduw van de kerktoren.
- Herdenkkruisen/grafkruisen (nrs. 9 en 10)
- Als herinnering aan het oude kerkhof hebben enkele kruisen een ereplek gekregen net onder de kerktoren. 2 van die kruisen werden in 2018 door de Koninklijke Heemkundekring in ere hersteld. Het gaat om de grafkruisen van Hendrik Verdonck en Sylvain Duval, twee jonge mannen die werden gefusilleerd in Hasselt, nadat ze werden beschuldigd van spionage tegen de Duitse bezetter in de Eerste Wereldoorlog.
- Deze herdenkkruisen dienen de connectie met de kerk en de historische kerkhofmuur te behouden.
- Zoenkruis (nr. 6)
- Een moordkruis, ook wel boetekruis of zoenkruis genoemd, is een monument om het slachtoffer van een gewelddaad zoals moord of doodslag te eren en is geplaatst door de dader of diens familie als blijvend aandenken en als blijk van respect van de dader voor de slachtoffers.
- Het zoenkruis staat momenteel solitair in het grasveld ingepland, maar kan eventueel verhuizen naar de locatie waar de grafkruisen komen te staan.
- Oud kruis van de toren der Sint-Quintinuskerk (nr. 11)
- Tijdens de Franse revolutie in 1789 werden de armen van het kruis afgezaagd. In 1950 werd een nieuw kruis op de toren geplaatst.
- Het betreft een historisch element, met een bijzondere uniciteit dat opnieuw een plek verdient in de schaduw van de kerktoren.
- Gedenkplaat voor priester, dichter en schrijver Jacob Lenaerts (nr. 2)
Volgende monumenten worden NIET teruggeplaatst in het vernieuwde dorpshart van Zonhoven:
- Standbeeld 't Zonneridderke (nr. 3)
- Verwijst naar carnaval in Zonhoven.
- We stellen voor dit beeld elders een nieuwe plek te geven.
- Gedenkplaat inhuldiging beiaard (nr. 8)
- Verwijst naar de diverse partijen die een financiële bijdrage hebben geleverd voor de aankoop van de beiaard met 37 klokken.
- We stellen voor deze gedenkplaat niet terug te plaatsen.
- Gedenkplaat AVV-VVK (nr. 4)
- AVV-VVK of "Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen Voor Kristus" is een bekende leuze uit de Vlaamse Beweging.
- We stellen voor deze gedenkplaat niet terug te plaatsen.
- Kunstwerk 'dubbele beweging' (nr. 7)
- We stellen voor dit kunstwerk elders in Zonhoven een nieuwe plek te geven.