Het volledige rapport opgemaakt door Agentschap Binnenlands Bestuur, met data tot 20 maart 2024. (in bijlage)
Aanvullende cijfers, grafieken en kaarten vanuit provincies.incijfers.be. (in bijlage)
Het klimaat en energie rapport vanuit provincies.incijfers.be met data tot 2021. (in bijlage)
Algemeen
De gemeente Zonhoven ondertekende in 2019 het Burgemeestersconvenant (COM) mitigatie en adaptatie.
Zowel het totale verbruik als de totale CO2-uitstoot zit voor Zonhoven voor 2021 niet meer in een dalende lijn. Voor 2020 hadden we een daling (-0,6%) van de totale CO2-uitstoot. In 2021 merken we opnieuw een stijging van 2,3% sinds 2011. Het doel is om tegen 2030 een daling van 40% ten opzichte van 2011 te realiseren. Voor de sectoren tertiair, industrie en landbouw is er een sterke stijging van de CO2-uitstoot merkbaar. De sector met de grootste daling in de CO2-uitstoot is het openbaar vervoer. De sectoren waar het meeste winst te boeken is, zijn particulier en commercieel vervoer, de industrie en de huishoudens. Het elektriciteitsverbruik per huishouden ligt in Zonhoven gemiddeld gezien hoger dan in een gemiddelde Limburgse gemeente.
Als we naar de gemeentelijke gebouwen kijken daalde ons primair energiegebruik met 14,84% ten opzichte van het referentiejaar 2019. Ook onze CO2-uitstoot daalde met 31,53% ten opzichte van het referentiejaar 2019. Dit wil zeggen dat we voor beide parameters al over de helft zitten van de doelstellingen voor het Lokaal energie- en klimaatpact. In het kader van de ondertekeningen van de COM moeten we voor beide parameters tegen 2030 een daling van 40% realiseren.
We hebben momenteel een verLEDdingsgraad van 52,03%. We gaan de doelstelling tegen 2030 behalen. Ook hier hadden we in het kader van de COM een daling van het energieverbruik van 40% vooropgesteld. Met enkel de verLEDding zal dit niet lukken. Hier gaan bijkomende inspanningen geleverd moeten worden. De openbare verlichting is verantwoordelijk voor 0,2% van de totale CO2-emissie op het grondgebied.
Zonhoven voerde geen heffing in op hernieuwbare energie-installaties en bestaande, zoals de heffing op pylonen van windmolens. En voerde geen nieuwe heffingen in, zoals op elektriciteitsmasten en sleuven van ELIA.
Zonhoven heeft geen lokaal warmtebeleidsplan en geen lokaal sloopbeleidsplan. Dit is wel noodzakelijk tegen 2030.
Laten we een boom opzetten: Vergroening
Sinds 2021 hebben we 1578 extra bomen aangeplant (7,29%), 188 meter haag aangeplant (1,74%) en zijn er 17 natuurgroenperken (78,51%) bijgekomen. De bebossingsacties mogen niet meegeteld worden voor de extra bomen. Volgens de bodembedekkingskaart is 33,1% van de gemeente bedekt met bomen, is 17,6% van de gemeente groen in landbouwgebruik en 25,2% grassen en struiken niet landbouw. We kunnen stellen dat we een groene gemeente zijn. Maar er is zeker nog ruimte voor bijkomend groen en vergroening. Met de geplande wegeniswerken met gescheiden fietspaden (Elstrekenweg, Grote Hemmenweg en Blikveldweg) gaan er heel wat kilometers haag bijkomen. Bestaande perken en groene pleinen worden onder de loep genomen om bijkomende vergroening/aanplant bomen en hagen te verwezenlijken. Ook onze onthardingsprojecten zorgen voor bijkomend groen. Daarnaast kunnen we ook inzetten op groene gevels. Dit kan zowel bij het eigen patrimonium als bij bedrijven of particulieren. Burgers kunnen ons ook helpen met het behalen van deze doelstellingen door hun inspanningen te registreren op de website www.groenblauwpeil.be tot op heden heeft nog geen enkele burger dit gedaan.
Verrijk je wijk: Renovatie en hernieuwbare energie
Sinds 2018 daalde zowel het primaire energieverbruik als de CO2-uitstoot van de huishoudens. In 2021 is opnieuw een stijging van het primair energieverbruik merkbaar. Ten opzichte van 2011 behalen we in Zonhoven nog steeds een daling van 6%. De stijging van het energieverbruik is voornamelijk het gevolg van het energieverbruik door fossiele brandstoffen (woningverwarming). Met de campagne 'Zonhoven Isoleert, doe jij mee?' hebben wij 47 collectief georganiseerde energiebesparende renovaties gerealiseerd. Dit project is einde 2023 gestopt. In kader van dit project werden sinds 2019 een 576 huisbezoeken uitgevoerd. Sinds de start van deze campagne stijgt het aantal uitbetaalde subsidies in de gemeente opnieuw. Dakisolatie (313) en hoogrendementsglas (292) zijn de meest uitbetaalde subsidies gevolgd door muurisolatie (224) en vloerisolatie (82). Het aantal uitbetaalde premies voor dakisolatie voor de laatste 5 jaar ligt lager dan in een gemiddelde Limburgse gemeente. Voor muurisolatie en vloerisolatie ligt het iets hoger. Op 19 maart startte het project collectieve wijkrenovatie in Termolen. Hier krijgen 126 huishoudens de mogelijkheid om een intensief begeleidingstraject op te starten om hun woning te renoveren. De wijkdag die hieraan gekoppeld is telt mee als een klimaattafel. Daarnaast hebben we nog enkele infomarkten gehad die zouden kunnen meetellen als klimaattafel.
De productie van hernieuwbare elektriciteit in de gemeente blijft stijgen. In 2021 werd er ongeveer 15.500 MWh elektriciteit geproduceerd met behulp van zonnepanelen. Dit komt overeen met 14,9% van het totale elektriciteitsverbruik in de gemeente. Andere hernieuwbare elektriciteitsproductie zoals windmolens zijn er in de gemeente niet. Uit de windstudie van de provincie Limburg is gebleken dat er geen geschikte locaties voor windmolens zijn in de gemeente.
De benuttingsgraad van de daken voor zonnepanelen in Zonhoven ligt hoger dan in een gemiddelde Limburgse gemeente. Momenteel wordt 10,7% van het zonnepotentieel van de daken benut. De uitbetaalde premies voor zonneboilers over 5 jaar bekeken ligt voor Zonhoven veel hoger dan een gemiddelde Limburgse gemeente.
In het kader van dit pact moet in de gemeente coöperatieve/participatieve hernieuwbare energieprojecten opgestart en gerealiseerd worden voor 2030. Dit met een totaal vermogen van 779,51kWp. Dit kan door zelf een dergelijk project te initialiseren of een dak aan te bieden of door andere organisaties (scholen, woonzorgcentra, bedrijven, ...) aan te zetten om een dergelijk project op te starten. Op volgende gemeentelijke gebouwen liggen momenteel al zonnepanelen: Bibliotheek centrum, gemeentelijke werkplaatsen, evenementenhal Den Dijk, GC Tentakel, Uitpunt, SF De Brug en De Parel en het centraal gebouw van de Basvelden. De plaatsing van zonnepanelen op het dak van het gemeentehuis staat op de planning (najaar 2024).
Elke buurt deelt en is duurzaam bereikbaar: Koolstofvrije (deel)mobiliteit
De CO2-uitstoot door particulier en commercieel vervoer blijft in de gemeente toenemen. Er is een stijging van 4,9% ten opzichte van 2011. Het merendeel van deze uitstoot is afkomstig van het verkeer op de snelweg E314 gevolgd door het verkeer op de gewestwegen. Uit bevragingen in 2020 blijkt dat voor het woon-werkverkeer in Zonhoven het dominante vervoersmiddel nog steeds de wagen is met 74%. Het aantal busabonnementen van De Lijn zit opnieuw in stijgende lijn maar nog niet op het niveau van 2019. De CO2-uitstoot voor openbaar vervoer is sinds 2011 met 23,4% gedaald.
De eerste elektrische deelwagen is in gebruik. Het gebruik door het gemeentepersoneel en de inwoners stijgt maar is nog niet optimaal. Sinds kort is een tweede deelwagen in de gemeente. Dit is een particuliere deelwagen. Tegen einde 2030 moeten we volgens het Lokaal energie- en klimaatpact 43 deelwagens in de gemeente hebben. Een deelwagen kan tot wel 10 auto's vervangen.
Momenteel hebben we 50 laadpunten in de gemeente. Het gaat hier over publieke en semipublieke laadpunten. Dit is 25,55% van de uiteindelijke doelstelling. We hebben nog 14 publiek toegankelijke laadpunten in aanvraag zitten bij Engie voor installatie in 2024. In de gemeente zijn momenteel 149 elektrische wagens ingeschreven en 767 hybride wagens. Het aantal benzinewagens blijft ook stijgen. Het aantal dieselwagens en wagens op LPG daalt. Het totaal aantal wagens ingeschreven in de gemeente blijft stijgen.
Het aantal geregistreerde speedpedelecs steeg de afgelopen jaren sterk. Momenteel zijn er 128 ingeschreven.
Vorig jaar zijn er verschillende wegeniswerk (Elstrekenweg en Grote Hemmenweg) waaraan vrijliggende fietspaden gekoppeld zijn, opgestart. Daarnaast is het wegenisproject Ballewijerweg in 2024 opgestart. Het gaat hier in totaal over ongeveer 9 km vrijliggende fietspaden. Andere gerealiseerde projecten ikv nieuwe of structureel opgewaardeerde fietspaden komen hiervoor niet in aanmerking. Tegen einde 2030 moeten we 21 km nieuwe of structureel opgewaardeerde fietspaden gerealiseerd hebben.
Water. Het nieuwe goud: Droogteproblematiek
17,7% van de totale oppervlakte van de gemeente was in 2022 verhard door gebouwen, wegen, parkeerterreinen en terrassen. De gemeente onderneemt verschillende acties in de strijd tegen de verharding. Met de uitgevoerde projecten sinds 2021 hebben we 16.829m² onthard. Dit is 77,72% van de uiteindelijke doelstelling. Toch blijkt uit de studie van de HOGent dat we 8 hectare per jaar bijkomend verharden (door de bouw van nieuwe gebouwen, wegenis bij verkavelingen, uitbreiding aan het bestaande patrimonium, ...). We hebben in 2023 voor het eerst deelgenomen aan de campagne Vlaams kampioenschap tegelwippen. Bij wegeniswerken wordt kritisch nagedacht over de aanleg van functionele verharding. We gaan voor de strikt noodzakelijke wegbreedte en de openbare berm worden steeds mee onthard.
Daarnaast hebben we in het verleden ook hard ingezet op de buffering van hemelwater. We hebben een goedgekeurd hemelwaterplan en bij wegeniswerken en heraanleg van perken en pleinen wordt de potentie voor de buffering van hemelwater steeds onderzocht. Door de Roosterbeek opnieuw open te leggen hebben we een bijkomende waterbuffering van 4.000 m³ hemelwater gerealiseerd.
Nota dienst
Voor de realisatie van sommige doelstellingen zoals ontharding en natuurgroenperken zijn we goed bezig. Maar om al de vooropgestelde doelstellingen in het kader van het Lokaal energie- en klimaatpact en de Burgemeesterconvenant te realiseren gaan we nog verschillende stappen moeten zetten. 2030 is niet meer zo ver. Zo zijn we voor het Lokaal energie- en klimaatpact nog niet gestart met participatieve/coöperatieve hernieuwbare energieprojecten. Voor de doelstellingen aanplanten bomen, hagen en geveltuinen, deelwagens, fietspaden en hemelwateropvang gaan we een tandje mogen bijsteken. Ook moeten we een warmtebeleidsplan en een sloopbeleidsplan hebben voor het einde van 2030.
Belangrijk zijn de verschillende projecten om de doelstellingen te realiseren goed te overschouwen en alle collega's te betrekken. Voor sommige projecten is het belangrijk dat verschillende diensten samen werken of bepaalde onderdelen meenemen in de plannings- of aanbestedingsfase. Daarnaast is burgerparticipatie belangrijk. We gaan bijvoorbeeld de noodzakelijke 21.653 bomen niet allemaal op openbaar domein kunnen realiseren. We gaan samen moeten kijken hoe we hierop gaan inzetten. Ook bij de opmaak van de nieuwe meerjarenbegroting gaan we de realisatie van het Lokaal energie- en klimaatpact en de Burgemeesterconvenant voor ogen moeten houden en de nodige budgetten moeten voorzien.
Het college van burgemeester en schepenen heeft kennis genomen van het rapport en legt het rapport ter kennisname voor op de eerstvolgende gemeenteraad.